Η Ιδανική εξέταση που θέτει τελικά την διάγνωση της πέτρας στα νεφρά, αλλά και συμβάλει στην επιλογή του τρόπου της αντιμετώπισης, είναι η αξονική τομογραφία χωρίς την χρήση σκιαγραφικού.

Οι βασικοί κληρονομικοί λίθοι είναι οι λίθοι κυστίνης. Κατά την κληρονομική αυτή πάθηση δημιουργείται μια διαταραχή στην λειτουργία του εντέρου και του νεφρού που οδηγεί στην αυξημένη αποβολή κυστίνης στα ούρα που δεν διαλύεται εύκολα με αποτέλεσμα να σχηματίζονται εύκολα πέτρες.

Κληρονομικές διαταραχές μπορεί επίσης να οδηγήσουν σε λίθους από ουρικό οξύ σε λίθους από οξαλικό οξύ και σε λίθους ασβεστίου.

Σπάνιες περιπτώσεις κληρονομικών λίθων είναι οι λίθοι ξανθίνης και οι λίθοι διυδροξυαδενίνης.

Η πέτρα στα νεφρά μπορεί να προκαλέσει αιματουρία. Όμως καθώς η αιματουρία αποτελεί σύμπτωμα και καρκίνου του ουροποιητικού χρειάζεται συγκεκριμένος έλεγχος για να αποκλειστεί το ενδεχόμενο αυτό. Συνήθως χρειάζονται αιματολογικές εξετάσεις, κυστεοσκόπηση για την διερεύνηση καρκίνου της ουροδόχου κύστης και αξονική πυελογραφία για τον αποκλεισμό καρκίνου από τους ουρητήρες και το νεφρό.

Οι συνεχείς υποτροπές της λιθίασης μπορεί να οφείλονται σε διαφορετικούς λόγους.
Ένας ασθενής που κάνει συνέχεια πέτρες στα νεφρά μπορεί να έχει κάποια ανατομική διαταραχή που εμποδίζει την φυσιολογική ροή των ούρων (αποφρακτικά φαινόμενα), όπως για παράδειγμα στένωση της πυελοουρητηρικής συμβολής ή διόγκωση του προστάτη.

Οι φλεγμονώδεις λίθοι που σχηματίζονται λόγω της παρουσίας συγκεκριμένων μικροβίων στα ούρα επίσης υποτροπιάζουν συχνά.

Οι κληρονομικοί λίθοι, όπως για παράδειγμα οι λίθοι της κυστίνης, επίσης εμφανίζουν μεγάλη πιθανότητα συχνών υποτροπών.

Η διατροφή σας επηρεάζει τον σχηματισμό μιας πέτρας στα νεφρά. Η άφθονη λήψη νερού, γύρω στα 3 λίτρα την ημέρα είναι βασικό μέτρο πρόληψης.

Παράλληλα ο περιορισμός της λήψης σε αυξημένες ποσότητες άλατος, ζωικής πρωτεΐνης, αναψυκτικών, αλλά και συγκεκριμένων τροφών όπως για παράδειγμα σοκολάτα, τσάι, ξηροί καρποί κτλ, θεωρούνται βασικά διατροφικά μέτρα για την πρόληψη της λιθίασης.

Το αυξημένο σωματικό βάρος και η περιορισμένη κίνηση θεωρούνται βασικοί λόγοι για τον σχηματισμό λίθων. Η απώλεια βάρους και η γυμναστική και γενικότερα η κίνηση συμβάλλουν δραστικά στην αποφυγή σχηματισμού νέων λίθων.

Ο πεταλοειδής νεφρός λόγω της ανατομικής παραλλαγής που εμφανίζει μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο ποσοστό ουρολοιμώξεων και λιθίασης.

Η αυτόματη αποβολή της πέτρας εξαρτάται από τη θέση της πέτρας και το μέγεθός της. Πέτρες μικρότερες από 5 χιλιοστά στο κατώτερο τριτημόριο του ουρητήρα έχουν 68% πιθανότητα αυτόματης αποβολής. Ο χρόνος αναμονής για την αυτόματη αποβολή είναι 4-6 εβδομάδες και στο διάστημα αυτό απαιτείται παρακολούθηση του ασθενή για αποφυγή σήψης και οξείας νεφρικής ανεπάρκειας.

Μετά από ένα αρχικό επεισόδιο πέτρας στα νεφρά η πιθανότητα υποτροπής μέσα στην πενταετία είναι 35 με 50%. Για το λόγο αυτό θεωρείται εξαιρετικά σημαντική η ολοκληρωμένη αντιμετώπιση και παρακολούθηση του ασθενή από τον κολικό και την χειρουργική αντιμετώπιση μέχρι τις σαφείς και συγκεκριμένες οδηγίες για την διατροφή το σωματικό βάρος και γενικότερα τις προϋποθέσεις που πρέπει να ακολουθήσει ώστε να μειωθεί η πιθανότητα να επανεμφανιστεί η πέτρα.

Η παρακολούθηση είναι συγκεκριμένη και σαφής και διακρίνεται στην άμεσα μετεγχειρητική και στην μακροχρόνια. Στην άμεσα μετεγχειρητική ο ουρολόγος ελέγχει με συγκεκριμένες εξετάσεις την κατάσταση του νεφρού και το αποτέλεσμα του χειρουργείου. Παράλληλα, γίνεται χημική ανάλυση της πέτρας που έχει ληφθεί από το χειρουργείο ώστε να γίνει γνωστή η σύσταση της και σε συνεργασία με ειδικό διατροφολόγο να δοθούν συγκεκριμένες διατροφικές οδηγίες που θα συμβάλλουν στην αποφυγή υποτροπής. Σε διάστημα ενός έτους το αποτέλεσμα των διατροφικών και γενικότερων οδηγιών επανελέγχεται με εξετάσεις στο αίμα και στα ούρα.

Οι ασθενείς μετά το πρώτο επεισόδιο πέτρας στο νεφρό διαχωρίζονται σε δυο βασικές κατηγορίες, στους χαμηλού κινδύνου για υποτροπή του λίθου και στους υψηλού κινδύνου. Όλοι οι ασθενείς μετά το πρώτο επεισόδιο πέτρας στα νεφρά υποβάλλονται σε ένα βασικό έλεγχο που περιλαμβάνει μια γενική εξέταση ούρων και ένα βασικό αιματολογικό έλεγχο, καθώς βέβαια και σε χημική ανάλυση του λίθου.

Οι ασθενείς που θα θεωρηθούν ως υψηλού κινδύνου για υποτροπή της πέτρας υποβάλλονται σε εξειδικευμένο μεταβολικό έλεγχο που περιλαμβάνει ανάλυση ούρων 24 ώρου με στόχο την εξακρίβωση του ακριβούς αιτίου που οδηγεί στον σχηματισμό των λίθων. Με βάση τα αποτελέσματα του μεταβολικού ελέγχου οι ασθενείς αντιμετωπίζονται ανάλογα με συγκεκριμένες διατροφικές και γενικότερες οδηγίες και αν χρειαστεί με την χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής.

Το νεφρό μπορεί να κινδυνέψει από μία πέτρα. Σε περιπτώσεις που μια πέτρα προκαλέσει απόφραξη και πυρετό μαζί (εμπύρετη αποφρακτική πυελονεφρίτιδα) μπορεί να οδηγήσει σε μια εξαιρετικά επείγουσα κατάσταση σήψης που αν δεν αντιμετωπιστεί μπορεί να απειλήσει όχι μόνο το νεφρό αλλά και την ζωή του ασθενή.

Παράλληλα η χρόνια απόφραξη ενός νεφρού από μία πέτρα που δεν αντιμετωπίζεται μπορεί να οδηγήσει σταδιακά σε απώλεια της νεφρικής λειτουργίας και τελικά στην καταστροφή του νεφρού.

Επείγουσα επίσης κατάσταση είναι η απόφραξη από πέτρα του νεφρού ασθενή με ένα νεφρό καθώς στην συγκεκριμένη κατάσταση η συνολική νεφρική λειτουργία του ασθενή εξαρτάται από το μοναδικό νεφρό του και αν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα μπορεί να οδηγήσει ακόμα και στην ανάγκη τεχνητού νεφρού.

Ο Κοραλλοειδής λίθος είναι ένας μεγάλος λίθος που έχει καταλάβει σχεδόν όλη την μάζα του νεφρού και έχει πάρει το σχήμα του νεφρού. Οι κοραλλοειδής λίθοι μπορεί να είναι πλήρως κοραλλοειδείς ή μερικώς ανάλογα με το τι μέρος του νεφρού έχουν καταλάβει. Η αντιμετώπισή τους είναι συγκεκριμένη και γίνεται με την διαδερμική νεφρολιθοτριψία.

Ο Λίθος που, είτε θα ουρήσει ο ασθενής αυτόματα από μόνος του, είτε θα συλλεχθεί κατά την χειρουργική επέμβαση πρέπει να στέλνεται για χημική ανάλυση, όπου γίνεται γνωστή με ακρίβεια η σύσταση του.
Γνωρίζοντας την σύσταση του λίθου δίνονται συγκεκριμένες οδηγίες στον ασθενή για την πρόληψη σχηματισμού νέων λίθων.